Lam Gods (2011)

Overweging over het Lam Gods dat de zonden van de wereld wegdraagt


Stel dat iemand in zijn eentje de schuld krijgt van iets waar veel meer mensen bij betrokken zijn. Stel dat hij, als een soort zondebok, een stevige aframmeling krijgt, of zelfs wordt doodgestoken, om een voorbeeld te stellen. Alle agressie wordt op hem afgereageerd. Wat zouden we daarvan vinden? We zouden dat afschuwelijk vinden. Gelukkig leven we niet in een land waar dit soort geweld veel voorkomt. De ouderen onder ons weten nog wel hoe in de oorlog de joden tot zondebok werden gemaakt van alle problemen. Als zij maar uitgeschakeld zouden zijn, dan zou alles beter worden. Zo dachten de nazi's, en ze handelden er ook naar, met verschrikkelijke gevolgen.
Het is afschuwelijk als mensen tot zondebok worden gemaakt. Toch zit er volgens onze traditie in sommige gevallen een andere kant aan. Het is namelijk ook Jezus van Nazareth overkomen. Hij was een zondebok. De hogepriesters en schriftgeleerden zeiden: het is beter dan één man sterft dan dat hele volk in de problemen komt. Jezus werd opgeofferd aan hun belangen. Dat is een grote tragedie geweest. Er werden uit de eerste christengemeenschappen met enige regelmaat mannen, vrouwen en kinderen omgebracht. Keizer Nero gaf de christenen bijvoorbeeld de schuld van een grote brand in Rome. Tot zondebok gemaakt worden is afschuwelijk, maar de eerste christenen ontdekten dat er ook een andere kant aan zat. Hoe meer ze vervolgd werden, hoe standvastiger ze werden in hun geloof. Ze zeiden zelfs: het bloed van de martelaren is het zaad van het geloof. Omdat mensen zagen dat christenen bereid waren desnoods hun leven op het spel te zetten omwille van hun overtuiging dwongen ze veel respect af en groeide de belangstelling voor de kerk. Een wonderlijke paradox. De zondebok wordt oorzaak dat mensen tot geloof komen, en dat geloof, hoop en liefde in hen groeien.
Johannes de Doper ontdekt tijdens de doop van Jezus dat deze werkelijk een geïnspireerd mens is. Hij ziet dat Jezus van Gods heilige Geest is vervuld. En Hij lijkt ook al iets van diens gewelddadige levenseinde te vermoeden. Hij geeft twee namen, twee titels aan Jezus. De eerste is Zoon van God, en de tweede is Lam van God. Zoon van God is nog het duidelijkste: het is in de lijn van Johannes' evangelie om te zeggen: als je de Zoon ziet, dan zie je ook de Vader. Dat is bij veel mensen niet anders. Zo vader, zo zoon. Zo wordt ook de band tussen Jezus en zijn hemelse Vader beleefd. In Jezus wordt de liefde van God, de liefde van de Vader, volledig zichtbaar. Ook wij kunnen ontdekken dat we kind van God zijn; dat God van ons houdt en ons wil leiden naar onze bestemming. Jezus is daarbij onze broeder, onze gids, ons ankerpunt.
Maar wat betekent het dan dat Jezus het lam van God is dat de zonden der wereld wegneemt? Aan de geschiedenis van de mensheid is wel te zien dat de zonden sindsdien niet minder zijn geworden, laat staan dat ze verdwenen zijn. Dat wegnemen betekent dus iets anders. Maar wat? Het heeft met de liefde van God te maken. Jezus' leven kent inderdaad een gewelddadig einde. Hij wordt tot zondebok gemaakt. Maar hij is geen willoos slachtoffer. Nee, hij neemt het kruis bewust op zijn schouders. Hij aanvaardt de werkelijkheid zoals die is, inclusief al het kwaad. Hij heeft de wereld lief, inclusief zijn vijanden. Aan het kruis geslagen kan Hij dan ook zeggen: "Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen". Jezus laat zien dat je uit liefde voor het leven je kunt verzoenen met het kwaad en ook met de dood. Het kwaad en de dood blijven voor hem even afschuwelijk, maar ze verliezen voor Hem hun allesoverheersende greep op zijn leven. Dat is denk ik wat Johannes bedoelt met dat wegnemen van de zonden. Er is geen kwaad, of het kan vergeven worden, als je liefde uiteindelijk maar groot genoeg is, zoals bij Jezus van Nazareth. Er is geen dood, of je kunt erdoorheen opstaan ten leven, als je vertrouwen uiteindelijk maar groot genoeg is.
Maar nu zult u misschien zeggen: dat is wel erg veel van ons gevraagd. Dat kan Jezus misschien, maar wij zijn maar gewone stervelingen. Inderdaad. Wij kunnen verschrikkelijk gebukt gaan onder het kwaad en onze angst voor de dood kan heel groot zijn. Natuurlijk. Dat is precies wat ons onderscheidt van Jezus. Wij kunnen alleen maar door dik en dun geloven, hopen en liefhebben als God het ons ingeeft. Geloof, hoop en liefde zijn geen menselijke eigenschappen. Soms zijn we het helemaal kwijt. Toch kunnen ze weer in ons opbloeien en groeien, door onze band met God. Ze kunnen ons worden gegeven; ze zijn genadegave van God.
Daarom komen we ook naar de kerk; daarom bidden we ook thuis. We brengen ons kwetsbare leven voor God. Onze dankbaarheid spreken we uit, maar ook onze pijn, onze wanhoop als die er is. We vragen om kracht, om troost, om steun, om inspiratie. We bidden in verbondenheid met Christus. Hij was de Zoon van God, maar Hij was ook helemaal mens. In Hem als mens werd zichtbaar hoe groot geloof, hoop en liefde kunnen zijn, als geschenk van God. Hij nam het kwaad en de dood op zijn schouders. Hij verzoende zich met het bestaan ervan. Hij liet zich er niet door klein krijgen. Juist daarom is Jezus zo inspirerend voor ons. Wij kunnen ons aan Hem optrekken. Hij kan voor ons het lam van God zijn dat de zonden van de wereld wegneemt. Hij is het die onze angst voor het kwaad en voor de dood kan verminderen. Omdat Hij onze liefde voor het leven voedt, tegen alle angst en pijn en wanhoop en verdriet in.
Moge dat zo zijn, steeds opnieuw.