Zuster Aline werd ter grave gedragen. Ze was negentig. Haar laatste rustplaats is het kerkhof van de Zusters van Liefde in Caritas/Melle. De aanwezige zusters zongen daar bij het afscheid het Salve Regina. Dit in kerkelijke kringen welbekende gebed sluit als avondhymne de dag af. Het wordt gezongen bij het deemsterende licht aleer de nacht zijn intrede doet.

Wees gegroet, Koningin en moeder van barmhartigheid;

ons leven, onze vreugde en onze hoop, wees gegroet.

Tot u roepen wij, ballingen, kinderen van Eva;

tot u smeken wij, zuchtend en wenend

in dit tranendal.

Daarom dan, onze voorspreekster,

sla op ons uw barmhartige ogen;

en toon ons, na deze ballingschap,

Jezus, de gezegende vrucht van uw schoot.

O goedertieren, o liefdevolle, o zoete maagd Maria.

In dit Jaar van de Barmhartigheid raken ons in het bijzonder de woorden ‘Moeder van barmhartigheid’ en de bede dat Maria haar ‘barmhartige ogen’ zou richten op allen die om haar voorspraak bidden.

Het Salve Regina is een oude Latijnse hymne uit de elfde eeuw. Kruisvaarders zouden het gezongen hebben tijdens de eerste kruistocht, alsook de pelgrims op weg naar het graf van Sint Jacob in Spanje. Enkele historici schreven het lied toe aan Petrus van Compostella, maar de meeste beweren dat de begaafde Herman de Lamme (1013 - 1054), een kreupele monnik, het geschreven heeft en er bestaande melodieën voor heeft gebruikt.

Gezongen op de Reichenau

In het Zuiden van Duitsland ligt het eiland Reichenau. Een dam verbindt het met de conciliestad Konstanz. Dit (schier-)eiland is een grote moes- en bloementuin, gespreid over drie dorpen. De kerken van Oberzell, Mittelzell en Niederzell bewaren de herinnering aan de eens zo invloedrijke benedictijnerabdij, gesticht door de heilige Pirmin in het jaar 724. Ze is opgeheven in de 18e eeuw. Als zevenjarige werd Herman aan de abdij toevertrouwd. Hij was verlamd en heel intelligent en stamde uit een adellijke familie. Tijdens zijn kloosterleven heeft hij veel geschreven en wegens zijn handicap veel geleden.

In de woorden van het Salve zucht de pijn van de maker van het lied. De schepping is in barensweeën. Allicht heeft de moderne mens moeite met de uitdrukking over onze ballingschap in het aardse tranendal. Toch weet hij dat de wereld in dit eerste kwarteeuw van de 21ste eeuw geen paradijs is.

Het lied draagt sporen van de minneliteratuur, die vrouw Minne en de hofdame huldigt. Maria krijgt in het Salve titels als Koningin en Voorspreekster. Ze wordt bezongen en begroet als bron van leven door haar zachtheid en hoop.

Moeder van barmhartigheid

Maria leidt ons naar haar Zoon. Hij is de bron van leven. Hij is en brengt barmhartigheid. Hij schenkt vergeving en deze is bron van vreugde.

“Maria is de Moeder van barmhartigheid, omdat Jezus Christus, haar Zoon, door de Vader als openbaring van de barmhartigheid van God gezonden werd… Maria is ook Moeder van barmhartigheid, omdat Jezus haar zijn Kerk en de hele mensheid toevertrouwt. Als zij aan de voet van het kruis Johannes als zoon aanneemt, als ze samen met Christus de Vader voor hen om vergeving smeekt, die niet weten wat zij doen, ervaart Maria in volledige beschikbaarheid tegenover de Geest de volledigheid en universaliteit van de liefde van God, die haar hart opent en het geschikt maakt het hele mensengeslacht te omvatten. Zo is ze tot Moeder van ons allen en van ieder van ons geworden, een moeder, die voor ons de goddelijke barmhartigheid verkrijgt” (Paus Johannes Paulus II, Veritatis splendor).

Afbeeldingen

Er is niet één welbepaalde afbeelding van de Moeder van Barmhartigheid. In aanmerking komen alle afbeeldingen waar Maria naar Jezus wijst en hem draagt, vooral deze, waar zij naast het kruis van haar Zoon staat en nadien zijn dode lichaam op haar schoot ontvangt. Daar is ze de piëta, de moeder van ontferming en barmhartigheid. Daar is ze de vrouw die zelf om erbarming bidt in haar droefheid. In de top honderd van radio Klara kwam in 2015 het Stabat Mater van Pergolesi op de eerste plaats te staan!

Kunstkenners verwijzen eerder naar oude schilderijen met Maria, die de borst geeft aan Jezus. Op de rand van een van deze schilderijen staat vermeld: “Moeder van barmhartigheid, bescherm ons.”

Het beeld van de Moeder van Barmhartigheid is sterk verwant met dit van Maria, die haar beschermende mantel uitspreidt (mantelmadonna).

Maria wordt onder heel veel titels aanroepen. Denise meldde dat ze in Henegouwen naar Montroeul-au-Bois op bedevaart was geweest bij Onze-Lieve-Vrouw ter Klieren. In Augsburg/Beieren is een levendige verering voor Maria, Knotenlöserin, Maria, die knopen ontwart.

Bij de reeks kerken, die tijdens dit jubeljaar van de barmhartigheid een heilige deur hebben, behoren kerken met Maria als patrones of die sinds lang een bedevaartsoord zijn: Scherpenheuvel, Halle, Basse-Wavre, Onze-Lieve-Vrouwkathedraal Antwerpen, Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangenbasiliek Dadizele, basiliek Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes Oostakker, het heiligdom Maagd der Armen in Banneux, het Mariaal heiligdom van Moresnet, Petit Lourdes in Bassenge, Notre-Dame des Récollets in Verviers, de collegiale kerk Notre-Dame in Hoei.

In het bisdom Namen horen daarbij de basiliek Notre-Dame in Walcourt, het mariale heiligdom van Beauraing, de kerk van Foy-Notre-Dame in Dinant. Van de negen jubileumkerken in het bisdom Doornik zijn er drie Mariakerken: de kathedraal Notre-Dame in Doornik, de basiliek Notre-Dame de Bonsecours en de basiliek Notre-Dame de Tongre.

Paus Franciscus raadt een bedevaart aan als een stap in het jaar van de Barmhartigheid. Religieus toerisme kan leiden tot gebed. Een toerist kan pelgrim worden. Je marche donc je prie. Dit is de titel van een dossier in het diocesaan tijdschrift Paraboles van het bisdom Doornik. We gaan op weg om Gods barmhartigheid te ontvangen en we kunnen deze weg gaan samen met Maria, Moeder van barmhartigheid

In een aantal jubileumkerken ligt een pelgrimsboekje. Op het parcours dat deze dan voorstellen is er een halte bij een Mariabeeld. Uit het pelgrimsboekje van Hasselt komt volgende bezinning:

Maria sprak: ‘Mijn hart prijst hoog de Heer, van vreugde juicht mijn geest om God mijn redder.

En zie, van heden af prijst elke geslacht mij zalig omdat aan mij zijn wonderwerken deed die machtig is, en heilig is zijn Naam.

Barmhartig is Hij van geslacht tot geslacht voor hen die Hem vrezen.’ (Lc.? 1,46-50)

De Moeder van Barmhartigheid met haar zachte blik vergezelt ons in dit Heilig jaar.

Zo kunnen we de vreugde van Gods tederheid ontdekken.

Heel haar leven kreeg vorm door de aanwezigheid van de mens geworden barmhartigheid.

Haar lofzang op de drempel van het huis van Elisabeth was gewijd aan de barmhartigheid, die van generatie op generatie blijft duren.

In deze profetische woorden van de Maagd Maria zijn ook wij begrepen.

Dat zal voor ons een troost en bemoediging zijn om de vruchten van de goddelijke barmhartigheid te proeven.

Ook tot mij, Maria, komt een boodschap die mijn leven omvormen kan tot een Magnificat van vreugde.

Leer mij opmerkzaam zijn.

Maak het stil, heel diep in mij.

Ik weet dat God mij uitkiest voor een taak, die ik alleen vervullen kan en die zonder mijn ‘ja’ nooit wordt gedaan.

Maria, leer mij ‘ja’ te zeggen, zoals Jij;

Slechts als mijn leven een jawoord is, zal het ‘mijn’ leven zijn.

In de Sint-Romboutskathedraal ligt een boekje ter beschikking met gebeden voor dit jaar van de Barmhartigheid. Daarin steekt een afbeelding van een icoon uit het Nederlandse Iconenatelier Hüsstege. De icoon is van het type ‘Moeder Gods, Vreugde van alle lijdenden en bedroefden.’ De oericoon bevindt zich sinds 1643 in de Transfiguratiekerk te Ordink (Rusland). Noodlijdenden wenden zich tot Jezus en zijn moeder Maria.

Boven in de icoon staat Christus, met als verwijzing: 'Wie Mij ziet, ziet de Vader' (Johannes 14,9). Maria wordt omringd door alle noodlijdenden, die zich vol vreugde tot haar en haar Kind richten. Boven links staat een bevrijde gevangene; hij toont de Moeder Gods zijn geslaakte boeien. Onder hem biedt de hongerige en dorstige water en brood aan en de naakte man een kleed. Helemaal links onderaan zien we een zwangere vrouw en een meisje dat voorleest uit een boek, symbool voor onderwijs. Ter rechterzijde bovenin biedt een man ontheemden een thuis aan en naast hem een vrouw verband en olie voor zieken en gewonden. Daaronder heeft een man zijn gereedschap in de aanslag en helemaal rechtsonder knielt een vrouw bij een pas gedolven graf. Ze heft haar geopende handen op naar Maria. Het jongetje heeft een rouwband om, hij bidt de wereldrozenkrans. (Angelique Hüsstege, www.porta-fidei.com).

Onder haar bescherming

Congregaties en instituten hebben een mariale titel uit het Salve overgenomen om zich onder de bescherming van Maria te stellen. In Polen is de titel Maria Koningin van Polen zeer geliefd. De Polen denken hierbij vooral aan de Zwarte Madonna van Czestochowa. De Monfortanen erkennen Maria als Koningin en Middelares. Zij vierden dit jaar het derde eeuwfeest van hun stichter Grignion de Montfort (1673-1716).

Aan het beeld van de barmhartigheid is eveneens dit van de tedere zorg verbonden. Maria die van bij haar eerste begin zelf Gods barmhartigheid heeft ervaren en als jong meisje moeder is geworden van Jezus, die zijn volk redden zal, heeft deze barmhartigheid uitgedragen en uitgezongen in het huis van Elisabeth. Wij vereren haar als moeder van de Kerk. Zij moedigt de Kerk aan zo barmhartig te zijn als de Vader. Daarvoor heeft zij haar huis in Nazareth verlaten en is ze zelf op weg gegaan. Paus Franciscus houdt veel van dit evangelisch voorbeeld en geeft het aan zijn toehoorders mee. “De moeder van de barmhartigheid leert dat de vergeving, die op Golgotha aangeboden wordt, geen grenzen kent. De wet met haar spitsvondigheden kan haar niet tegenhouden, evenmin als de wereldse wijsheid met al haar nuances” (Paus Franciscus bij de opening van de Heilige Deur in Maria Maggiore).

“Van generatie tot generatie, van dag tot dag zijn wij uitgenodigd om ons geloof te vernieuwen, om de revolutie van de tederheid te beleven zoals Maria, de moeder van barmhartigheid. Wij zijn uitgenodigd om ons vertrouwd midden te verlaten en naar buiten te gaan om de ogen en het hart naar anderen open te houden.”

“Zoals Maria willen wij een Kerk zijn, die dient, die opstaat, die uit haar kerkgebouwen en haar sacristieën uitbreekt om het leven te begeleiden, de hoop te ondersteunen en teken van eenheid te zijn. Zoals Maria, de Moeder van Barmhartigheid willen we een Kerk zijn, die opstaat om bruggen te bouwen, muren te doorbreken en verzoening uit te zaaien. Zoals Maria willen wij een Kerk zijn die - geëngageerd in het leven, in de cultuur, in de maatschappij – alle onaangename situaties van onze medemensen weet te begeleiden en er ons niet aan onttrekt, maar met onze broeders en zusters meegaat” (Paus Franciscus, Mariaheiligdom ‘Virgen de la Caridad del Cobre’, Cuba, 22 september 2015).

Het Salve Regina bidden en zingen schept een verbondenheid doorheen tijd en ruimte. Wij laten woorden en gedachten binnen in ons hart zodat de gezindheid van Maria ons doordringt. Wij richten ons tot de “Koningin vol heerlijkheid, die in onze pelgrimstijd het venster op de eeuwigheid is” (Getijdenboek, ZJ 741).

Zingend en biddend vragen wij haar, Moeder van Barmhartigheid, om ons dichter bij Jezus te brengen en ons aan te zetten tot en ons te begeleiden bij daden en werken van barmhartigheid.